Cỏ Lưỡi Rắn Trắng (Hedyotis diffusa hay Oldenlandia diffusa) là một loại dược liệu quý đã được sử dụng rộng rãi trong Y học Cổ truyền. Trong thành phần của cây có chứa các chất quan trọng như Corymbosin, asperulosid, scandosid, asperglaucide, và acid geniposidic. Theo Đông y, loại cây này nổi tiếng với khả năng thanh nhiệt, giải độc, tiêu ung, và tán kết, thường được dùng để chữa rắn cắn, sốt rét, và nhiều bệnh lý viêm nhiễm khác, mang lại công dụng đa dạng và hiệu quả trong dân gian.
1. Giới Thiệu Chung Về Cỏ Lưỡi Rắn Trắng
Cây cỏ lưỡi rắn trắng còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như: Bạch hoa xà thiệt thảo, Đơn đòng, Vương thái tô, Cóc mẩn hay Nộc sợi. Đây là một loài cây cỏ nhỏ, thân thảo, thường mọc hoang dại ở nhiều nơi như bờ ruộng, sườn đồi núi hoặc dọc hai bên đường đi. Thân cây cao trung bình khoảng 10-25cm, có màu nâu nhạt, gốc tròn và phân thành nhiều cành nhỏ. Rễ cây thường ít nhưng có củ.
Loài cây này phân bố rộng rãi tại Việt Nam, từ các vùng núi cao như Sa Pa (Lào Cai) cho đến miền Trung như Huế, Quảng Nam, Đà Nẵng. Ngoài ra, chúng còn được tìm thấy ở phía Nam Trung Quốc, một số nước Châu Mỹ và Châu Phi. Toàn bộ cây đều có thể dùng làm thuốc. Thời điểm thu hái tốt nhất là vào mùa hè khi cây đang ra hoa, sau đó có thể dùng tươi hoặc phơi khô để dùng dần.
Đối với những người quan tâm đến các loại thực vật có đặc tính sinh trưởng tương tự hoặc các loại cây cảnh độc đáo, có thể tham khảo thêm về [cây thuỷ sinh] chuyên biệt cho môi trường nước.
Cây lưỡi rắn có thể sử dụng làm thuốc trị bệnh trong Y Học Cổ Truyền
2. Công Dụng Y Học Đặc Trưng Của Cây Cỏ Lưỡi Rắn
Tác dụng của cây cỏ lưỡi rắn đã được ghi chép chi tiết trong các tài liệu Đông Y và ngày càng được củng cố qua các nghiên cứu dược lý hiện đại.
2.1. Theo Y Học Cổ Truyền
Trong Đông y, cỏ lưỡi rắn trắng (Bạch hoa xà thiệt thảo) có vị hơi đắng, ngọt, tính mát. Dược liệu này được xếp vào nhóm có công năng:
- Thanh nhiệt giải độc: Giúp loại bỏ nhiệt độc tích tụ trong cơ thể, hỗ trợ điều trị các chứng viêm nhiễm, mụn nhọt.
- Tiêu ung, tán kết: Được dùng để hỗ trợ làm tiêu các khối u, hạch, hay nhọt độc.
- Lợi thấp: Giúp lợi tiểu, hỗ trợ điều trị tiểu rắt, tiểu buốt, và các bệnh lý đường tiết niệu.
- Giảm đau: Có tác dụng giảm các cơn đau do viêm nhiễm, chấn thương.
2.2. Nghiên Cứu Dược Lý Hiện Đại
Các nghiên cứu lâm sàng và dược lý đã chỉ ra những tác dụng đáng chú ý của cây cỏ lưỡi rắn trắng:
- Hỗ trợ chống ung thư: Nghiên cứu từ Đại học Y Học Cổ Truyền Phúc Kiến (Trung Quốc) cho thấy hoạt chất trong cây có khả năng khống chế sự phát triển của khối u, đặc biệt là ung thư đại tràng và ung thư gan ở giai đoạn đầu.
- Kháng khuẩn: Nước sắc đặc của Cây Lưỡi Rắn trắng có tác dụng ức chế sự phát triển của trực khuẩn thương hàn, trực khuẩn mủ xanh (Pseudomonas) và một số loại vi khuẩn gây bệnh khác.
- Tăng cường miễn dịch: Dược liệu giúp tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể và cải thiện chức năng của vỏ tuyến thượng thận.
Để hiểu thêm về các loại thực vật phát triển trong môi trường ẩm ướt hoặc dưới nước, bạn có thể tìm hiểu thêm về các loại [cây sống dưới nước].
3. Gợi Ý Các Bài Thuốc Với Bạch Hoa Xà Thiệt Thảo
Cỏ lưỡi rắn trắng có thể dùng dưới dạng thuốc sắc uống hoặc giã nát đắp ngoài. Liều lượng uống tùy trường hợp có thể lên đến 160g mỗi ngày, dùng ngoài không kể liều lượng.
Một số bài thuốc dân gian thường sử dụng Bạch hoa xà thiệt thảo:
- Chữa viêm gan, vàng da: Dùng 40g Bạch hoa xà thiệt thảo + 40g Hạ khô thảo + 16g Cam thảo. Rửa sạch, sắc lấy nước đặc và uống trong ngày.
- Chữa ung nhọt: Dùng 120g Bạch hoa xà thiệt thảo + 60g Bán chi liên. Rửa sạch, sắc lấy nước uống. Nếu dùng ngoài, chỉ cần giã nát đắp lên chỗ đau.
- Chữa viêm amidan cấp: Dùng 12g Bạch hoa xà thiệt thảo + 12g Xa tiền thảo, sắc uống.
- Chữa ho do viêm phổi: Dùng 40g Bạch hoa xà thiệt thảo + 8g Trần bì, sắc thành nước uống ngay trong ngày.
Việc trồng và chăm sóc một số loại cây cảnh có thể khó khăn, đặc biệt là việc cung cấp CO2. Tuy nhiên, có những loại [cây thủy sinh không cần co2] vẫn có thể phát triển tốt trong hồ cá.
- Chữa rắn cắn: Sắc 60g Bạch hoa xà thiệt thảo với 200ml rượu. Gạn lấy nước uống chia 3 lần, bã còn lại giã nát đắp vào vết rắn cắn.
Song song với việc tìm hiểu về các loại vi khuẩn và dược liệu, nhiều người nuôi cá cảnh cũng thắc mắc về các sinh vật thủy sinh nhỏ, chẳng hạn như [con bo bo là con gì] và vai trò của chúng trong hệ sinh thái hồ.
Một số bài thuốc có sử dụng cây lưỡi rắn để trị bệnh
4. Lưu Ý Quan Trọng Khi Dùng Cỏ Lưỡi Rắn Trắng
Mặc dù công dụng của cây cỏ lưỡi rắn rất đa dạng và đã được chứng minh qua thực tiễn, người dùng cần lưu ý một số điều quan trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả:
- Phụ nữ mang thai tuyệt đối không nên sử dụng loại cây này.
- Phụ nữ đang cho con bú và nam giới yếu sinh lý (do nghiên cứu cho thấy cây có thể ức chế quá trình sinh tinh ở chuột thí nghiệm) cần tham khảo ý kiến của thầy thuốc chuyên khoa trước khi dùng.
Nhìn chung, để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả cao nhất khi sử dụng cây cỏ lưỡi rắn trắng, bệnh nhân cần trao đổi kỹ lưỡng với thầy thuốc để được hướng dẫn liều dùng và cách dùng phù hợp với tình trạng sức khỏe cụ thể của mình. Nếu bạn có vật nuôi cần chăm sóc sức khỏe, có thể tìm kiếm [tiệm thú y gần đây] để được tư vấn chuyên môn.
Tài Liệu Tham Khảo
- Thông tin Y học Cổ truyền và Dược lý học về Bạch hoa xà thiệt thảo (Nguồn: Bài viết gốc từ Vinmec).