Long Môn Thạch Quật (Longmen Grottoes), hay còn gọi là hang đá Long Môn, là một quần thể hang động Phật giáo khổng lồ tọa lạc giữa núi Hương Sơn và núi Long Môn, đối diện với dòng sông Yi thơ mộng tại tỉnh Hà Nam, Trung Quốc. Cùng với hang đá Vân Cương và hang đá Mạc Cao, Long Môn Thạch Quật được tôn vinh là một trong ba kho tàng khắc đá nổi tiếng và giá trị nhất lịch sử Trung Quốc.
Ngay từ những bước chân đầu tiên, du khách sẽ choáng ngợp trước quy mô và sự tinh xảo của hơn 2.300 hốc và hố, 1.300 hang động, và hơn 100.000 bức tượng Phật được chạm khắc trực tiếp vào vách đá vôi dọc theo sông. Sự tồn tại của Long Môn không chỉ là minh chứng cho sự hưng thịnh của Phật giáo mà còn là một kho tư liệu quý giá về kiến trúc, nghệ thuật điêu khắc, tôn giáo, thư pháp và y học cổ đại, vượt qua mọi kỳ vọng về một công trình nghệ thuật bằng đá lông vũ của thế giới. Quần thể di tích này không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn là điểm đến không thể bỏ qua, nơi bạn có thể đắm mình vào dòng chảy văn hóa kéo dài hàng nghìn năm.
Lịch Sử Hình Thành Long Môn Thạch Quật
Ai đã khởi xướng xây dựng Long Môn Thạch Quật vĩ đại này? Công trình được khởi công theo chỉ đạo của Hoàng đế Hiếu Văn (Xiaowen) của triều đại Bắc Ngụy vào khoảng năm 493 sau Công nguyên, ngay sau khi ông dời đô về Lạc Dương. Việc xây dựng và tôn tạo Long Môn được tiếp nối không ngừng nghỉ trong suốt hơn 400 năm sau đó, cho đến tận thời kỳ Bắc Tống (960-1127).
Phần lớn các tác phẩm điêu khắc tại đây là thành quả của hai triều đại huy hoàng nhất: Bắc Ngụy (khi công trình bắt đầu) và thời kỳ hưng thịnh của nhà Đường (618-907). Hơn 2.800 tấm bia và 40 bảo tháp (phù đồ) tại khu vực này đã lưu giữ vô số tài liệu lịch sử quan trọng về nhiều lĩnh vực như nghệ thuật, âm nhạc, tôn giáo, thư pháp, y học, trang phục và kiến trúc của Trung Hoa cổ đại.
Long Môn Thạch Quật – Di Sản Thế Giới Với Giá Trị Nghệ Thuật Vượt Thời Gian
Với hàng ngàn hang động, tác phẩm điêu khắc và chữ khắc, Long Môn Thạch Quật thực sự là một kho báu nghệ thuật Phật giáo khổng lồ, được ví như một bảo tàng ngoài trời. Nhờ quần thể tượng Phật độc đáo và nghệ thuật điêu khắc tuyệt vời, Long Môn Thạch Quật đã chính thức được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới vào năm 2000.
Quần thể hang động trải dài hàng cây số dọc theo vách đá của Đồi Tây và Đồi Đông, được nối liền bằng những cây cầu bắc qua sông Yi. Trong số hơn 2.300 hang động, hơn 100.000 tượng Phật được tìm thấy chủ yếu ở Đồi Tây, với chiều cao đa dạng từ 2 cm đến 17 mét. Những bức tượng này là minh chứng ngoạn mục cho nghệ thuật thủ công tinh xảo của các nghệ nhân cổ xưa. Hơn nữa, địa điểm này còn chứa đựng hàng trăm dòng chữ khắc, thể hiện tính nghệ thuật cao của thư pháp cổ đại, giúp người xem hình dung rõ hơn về sự phát triển của văn hóa Trung Hoa qua các thời kỳ.
Bố Cục Chính Của Long Môn Thạch Quật
Khu thắng cảnh Long Môn Thạch Quật được chia thành bốn khu vực tham quan chính:
- Hang Động Đồi Tây (Long Môn Sơn): Nằm dọc bờ Tây sông Yi.
- Hang Động Đồi Đông (Hương Sơn): Nằm ở bờ Đông sông Yi.
- Chùa Hương Sơn (Xiangshan Temple).
- Vườn Bạch (Bai Yuan – Lăng mộ của Bai Juyi).
Hai cây cầu Manshui (phía nam) và Long Môn (phía bắc) là điểm kết nối hai ngọn đồi. Hang Động Đồi Tây, với mật độ và quy mô các hang động lớn hơn, là nơi có những điểm tham quan không thể bỏ qua như tượng Phật Vairocana và Hang Binyang. Do đó, khu vực này luôn được xem là điểm khởi đầu lý tưởng để khám phá kho tàng nghệ thuật phong phú của Long Môn.
Hang Động Đồi Tây – Linh Hồn Của Long Môn
Được chạm khắc liên tục trong suốt bốn thế kỷ, Hang Động Đồi Tây được xem là trái tim và linh hồn của Long Môn Thạch Quật. Trải dài trên một khung cảnh hùng vĩ, khu vực này tự hào có hơn 50 hang động lớn và vừa được tạo ra từ thời Bắc Ngụy và Đường, cùng vô số hang động nhỏ hơn. Đây là nơi hội tụ tinh hoa nghệ thuật điêu khắc tại Long Môn.
Chùa Fengxian và Tượng Phật Vairocana
Đền Fengxian, được xây dựng dưới triều nhà Đường (618 – 907 SCN), là một ngôi chùa rộng 36 mét và cao 41 mét. Viên ngọc quý giá nhất tại đây là tượng Phật Vairocana hùng vĩ, cao 17,14 mét. Tượng Phật Vairocana toát lên khí chất trang nghiêm, tao nhã và cao quý, với những đường nét trên khuôn mặt khắc họa sự yên bình và duyên dáng một cách sống động.
Bên cạnh tượng Phật Vairocana là những hình vẽ các đệ tử, bồ tát, thiên vương và chiến binh được chế tác tỉ mỉ, tuân thủ bố cục truyền thống của Phật giáo Trung Quốc. Tương truyền, tượng Phật Vairocana được mô phỏng theo Võ Tắc Thiên (Võ Tắc Thiên), nữ hoàng đế được tôn kính và duy nhất trong lịch sử Trung Quốc, điều này càng làm tăng thêm ý nghĩa lịch sử đặc biệt của nó.
Hang Binyang (Binyang Cave)
Hang Binyang, ban đầu được gọi là chùa Lingyan, được chia thành ba phần: Hang trung tâm Binyang, Hang Bắc Binyang và Hang Nam Binyang. Khai quật lần đầu vào năm 500 SCN dưới triều Bắc Ngụy, đây là hang động hoàng gia đầu tiên, được xây dựng nhằm tưởng nhớ những thành tựu của Hoàng đế Hiếu Văn, đặc biệt là việc dời đô đến Lạc Dương. Quá trình xây dựng ban đầu kéo dài 24 năm với hơn 800.000 nhân công.
Trong vô số tượng Phật ở hang Binyang, tượng A Di Đà ở hang phía nam đã thu hút sự chú ý đặc biệt trên mạng xã hội vì bàn tay phải giơ lên với hai ngón (trỏ và giữa) duỗi ra, thường bị nhầm là “dấu hiệu chiến thắng” (chữ V). Tuy nhiên, cử chỉ này thực chất là một thủ ấn, một tư thế tay biểu tượng trong Phật giáo, có thể tượng trưng cho việc ban điều ước hoặc sự dũng cảm. Đáng tiếc, ngón tay cái của bàn tay này đã bị gãy, vô tình tạo nên sự giống nhau với dấu hiệu chiến thắng. Ngay cả những vết tích của thời gian và thiên nhiên cũng tạo nên những hình dạng và sự thay đổi kỳ lạ trên vách đá, gợi nhớ đến những hình thù độc đáo như lá trầu bà lỗ trong thế giới tự nhiên.
Hang Wanfo (Vạn Phật Động)
Ẩn mình giữa sườn Đồi Tây là Hang Wanfo, được đặt tên dựa trên hơn 15.000 vị Phật nhỏ trang trí các bức tường phía nam và phía bắc. Cảnh tượng này là minh chứng rõ ràng cho lòng sùng mộ Phật giáo thời bấy giờ. Ở trung tâm, Đức Phật chính A Di Đà ngồi thanh thản trong tư thế hoa sen trên ngai Sumeru của mình. Từ vô số vị Phật với biểu cảm và thủ ấn đa dạng cho đến các nhân vật chính, Hang Wanfo là hiện thân của bản chất hài hòa của Tịnh độ phương Tây.
Một bức tượng Bồ Tát duyên dáng tại lối vào phía nam được cho là nguồn cảm hứng cho nghệ sĩ kinh kịch nổi tiếng Mei Fang, ảnh hưởng đến các buổi biểu diễn của ông.
Hang Guyang (Cổ Dương Động)
Hang Guyang được coi là hang động cổ nhất (xây dựng năm 493 SCN) và phong phú nhất tại Long Môn trong suốt hơn 1.500 năm. Hang tự hào có hơn 1.000 hốc Phật giáo với nhiều phong cách khác nhau trên các bức tường và trần nhà. Ngoài ra, hang còn chứa 800 chữ khắc, thể hiện các hình dạng, hoa văn đa dạng và là những tấm bia thư pháp được bảo tồn tốt nhất từ thời Bắc Ngụy. Những tác phẩm điêu khắc và chữ khắc này, với các chi tiết màu sắc tinh tế, tạo nên sự tương phản nổi bật, đôi khi làm ta liên tưởng đến sự rực rỡ của một đóa bông sao tím giữa vách đá xám.
Khám Phá Đồi Đông – Góc Nhìn Yên Tĩnh
Mặc dù Hang Động Đồi Tây là trung tâm nghệ thuật, Đồi Đông lại mang đến một trải nghiệm yên tĩnh và hấp dẫn không kém. Khu vực này có bốn điểm tham quan độc đáo:
Bục Thờ Phật (Lìfó Tái)
Đứng ngay đối diện với Chùa Fengxian, bục này cung cấp một vị trí hoàn hảo để chiêm ngưỡng và chụp lại tượng Phật Vairocana hùng vĩ cùng toàn cảnh Hang Động Tây rộng lớn.
Hang Động East Hill
Tuy có quy mô nhỏ hơn, Đồi Đông (East Hill Grottoes) mang đến góc nhìn độc đáo về di sản nghệ thuật Long Môn, có niên đại từ thời nhà Đường (618-907 SCN). Nơi đây tự hào có khoảng 20 hang động lớn và vừa, cùng với những hang động nhỏ hơn, nổi bật gồm Hang Hai Hoa Sen, Hang Kanjingsi, Hang Ba Lôi Đài.
Chùa Hương Sơn (Xiangshan Temple)
Ẩn mình giữa ngọn đồi phía Đông, chùa Hương Sơn có lịch sử phong phú kéo dài nhiều thế kỷ. Được xây dựng lần đầu vào năm 516 SCN và xây dựng lại vào năm 687 SCN. Tháp Đá trong khuôn viên chùa được cho là nơi yêu thích của Hoàng hậu Võ Tắc Thiên. Nhiều thế kỷ sau, nhà thơ nổi tiếng Bạch Cư Dị đã tìm thấy sự an ủi tại đây, chuyển đến gần chùa và lấy danh hiệu “Ẩn sĩ Hương Sơn”. Khuôn viên chùa, với những tán cây xanh mát và khu vườn tĩnh lặng, gợi lên sự thư thái, đối lập với sự hùng vĩ của vách đá, và đôi khi những loài cây như hoa lan toi cũng có thể được bắt gặp trong các khu vườn cổ xưa này. Ngay cả Tưởng Giới Thạch và vợ ông cũng từng tìm nơi ẩn náu tại đây trong cái nóng mùa hè.
Vườn Bạch (Bai Yuan)
Nằm giữa đỉnh Pipa trên Đồi Đông, Vườn Bạch là đài tưởng niệm nhà thơ đáng kính Bạch Cư Dị. Ở đây, thời gian dường như trôi chậm lại giữa khung cảnh yên tĩnh với những tòa nhà cổ kính, ao nước yên bình và cây xanh tươi tốt. Khi đi dạo dọc Hành lang Thơ, bạn có thể chiêm ngưỡng nhiều bài thơ của Bạch Cư Dị được khắc tinh xảo trên tường, hòa quyện với vẻ đẹp thanh bình của khu vườn.
Kết Luận
Long Môn Thạch Quật không chỉ là một quần thể hang động thông thường mà là một công trình nghệ thuật vĩ đại, một biên niên sử sống động bằng đá về sự giao thoa văn hóa và sự phát triển của Phật giáo tại Trung Quốc. Từ tượng Phật Vairocana khổng lồ uy nghi ở Đồi Tây đến sự yên tĩnh lịch sử của Chùa Hương Sơn ở Đồi Đông, mỗi chi tiết tại Long Môn đều kể một câu chuyện về đức tin, sự khéo léo và tầm nhìn của các triều đại cổ xưa.
Để thực sự cảm nhận được sự hùng vĩ và giá trị nghệ thuật của Long Môn, bạn cần ít nhất một ngày để khám phá hết các hang động chính và chiêm ngưỡng sự tài hoa của các nghệ nhân. Hãy lên kế hoạch cho chuyến đi của mình và ghé thăm Long Môn Thạch Quật, nơi bạn sẽ được chứng kiến một trong những kho báu văn hóa lớn nhất của nhân loại.
Nguồn tham khảo:
- Nội dung được tổng hợp từ các tài liệu lịch sử, nghệ thuật Phật giáo và du lịch Trung Quốc.