Cây Bonsai (phiên âm từ tiếng Nhật: Bon – chậu, Sai – trồng cây) không chỉ là một thú chơi cây cảnh thông thường, mà còn là một bộ môn nghệ thuật đỉnh cao, nơi người nghệ nhân gửi gắm triết lý, nhân sinh quan và sự kiên nhẫn vào từng đường nét uốn lượn của cây. Được xem là một loại cây cảnh quý hiếm, những tác phẩm Bonsai luôn thu hút sự yêu thích đặc biệt từ giới mộ điệu, đặc biệt là những người ở độ tuổi trung niên và tầng lớp thượng lưu, những người tìm kiếm sự tĩnh tại và ý nghĩa sâu xa trong cuộc sống.
Sức hấp dẫn của Cây Bonsai nằm ở khả năng thu nhỏ một cây cổ thụ trong tự nhiên vào chiếc chậu cảnh nhỏ bé. Qua bàn tay tài hoa của nghệ nhân, cây được cắt tỉa, tạo hình kỳ công, mang vẻ đẹp bắt mắt và độc đáo, có thể đặt trang trọng tại phòng khách hay biệt thự. Chính vì ẩn chứa cả một triết lý sâu sắc, phong trào chơi Bonsai nghệ thuật ngày càng thịnh hành, khuyến khích người chơi tìm hiểu cặn kẽ để chọn cho mình một chậu Bonsai vừa ý, thậm chí kết hợp với các loại tiểu cảnh khác như non bộ hay khu vực có bể cá cảnh đẹp để tạo nên một tổng thể cảnh quan hài hòa.
Cây Bonsai Là Gì? Phân Biệt Các Loại Cây Cảnh
Để hiểu rõ hơn về nghệ thuật Bonsai, cần phân biệt rõ ràng giữa Bonsai với cây dáng thế và cây cảnh trồng chậu. Sự khác biệt cốt lõi nằm ở mục đích, kỹ thuật tác động và ý nghĩa được truyền tải.
1. Định nghĩa cơ bản về Bonsai
Theo nghĩa Hán Việt, “Bon” là chậu/khay đựng, và “Sai” là cây/trồng cây. Cây Bonsai được hiểu là cây cảnh có hình dáng thu nhỏ, được trồng trong chậu, và đã trải qua quá trình cắt tỉa, uốn nắn bằng dây kẽm hoặc dây đồng, nhằm thể hiện một vẻ đẹp với hàm ý sâu xa và mang tính trừu tượng.
2. Nguồn gốc của nghệ thuật Bonsai
Nghệ thuật Bonsai có nguồn gốc từ thời kỳ đầu của nhà Hán tại Trung Quốc. Sau đó, nó mới phổ biến rộng rãi sang các nước châu Á khác như Nhật Bản và Hàn Quốc. Trong đó, Nhật Bản là quốc gia đã góp phần tạo nên những tác phẩm Bonsai nổi tiếng toàn thế giới, thậm chí có những cây được định giá tiền tỷ. Tương truyền, người dân xưa đã phát hiện ra những cây nhỏ mọc hoang trên núi có hình dáng già cỗi như cây cổ thụ cùng sức sống mãnh liệt. Họ mang chúng về trồng trong chậu, và qua nhiều quá trình chăm sóc, cắt tỉa, uốn nắn đã hình thành nên cách tạo cây bonsai nghệ thuật như ngày nay.
3. Phân biệt Bonsai, Cây Dáng Thế và Cây Cảnh Trồng Chậu
- Cây Bonsai: Cây được trồng trong chậu, sử dụng kỹ thuật cắt tỉa và kẽm làm cây bonsai để tạo hình, mang một hàm ý, một triết lý sâu xa. Ví dụ: Cây Mai Chiếu Thủy Bonsai.
- Cây Dáng Thế: Là cây cảnh nghệ thuật nhưng không nhất thiết phải được thu nhỏ hoặc trồng trong chậu đặc trưng. Chúng được tác động để có dáng đẹp hơn, thường theo các thế truyền thống (như thế Trực, Hoành, Huyền).
- Cây Cảnh Trồng Chậu: Đơn thuần là các loại cây xanh được trồng trong chậu để trang trí, không cần trải qua quá trình tạo dáng nghệ thuật phức tạp.
Phân Loại Cây Bonsai Phổ Biến
Cây Bonsai có thể được phân loại dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau, trong đó phổ biến nhất là dựa vào kích cỡ và dáng cây.
1. Dựa vào Trọng Lượng và Kích Cỡ
| Loại Bonsai | Chiều Cao Ước Tính | Đặc Điểm |
|---|---|---|
| Bonsai Mini (1 tay) | Dưới 15 cm | Thường là cây bonsai mini để bàn làm việc, dễ dàng đặt trên bàn hoặc kệ nhỏ. |
| Bonsai Trung (2 tay) | 15 – 70 cm | Phổ biến nhất, chia thành hai nhóm (15-30cm và 31-70cm). Thường đặt trong nhà, hiên nhà. |
| Bonsai Lớn (4 tay) | 70 – 180 cm | Thường được gọi là bonsai sân vườn, cần 2 người trở lên để di chuyển. Phù hợp cho biệt thự, nhà hàng, công ty lớn. |
Khi trưng bày Bonsai mini, việc sử dụng kệ hồ cá (với điều chỉnh kích thước) hoặc kệ đặt cây chuyên dụng sẽ giúp tôn lên vẻ đẹp của tác phẩm, đặc biệt là với các loại cây cảnh phong thủy hợp với mệnh thủy.
2. Dựa vào Dáng Cây
Có vô số dáng cây bonsai được tạo ra dựa trên ý tưởng và sự sáng tạo của nghệ nhân. Tuy nhiên, các dáng cơ bản và nổi bật nhất bao gồm:
- Dáng Trực (Trực Lắc): Thân vươn thẳng đứng, hơi cong hình chữ S, đường kính thân nhỏ dần lên ngọn, thể hiện sự cứng cỏi, hiên ngang.
- Dáng Huyền (Dáng Bay): Nhánh cao nhất nằm lưng chừng chậu, các nhánh thấp đổ xuống mép chậu hoặc thấp hơn, tạo thế như đang nằm vắt vẻo trên sườn núi hay thác đổ.
- Dáng Đổ (Thác Đổ): Toàn bộ thân cây đổ hẳn xuống dưới, thấp hơn đáy chậu, thể hiện sức sống mãnh liệt vượt qua nghịch cảnh.
- Dáng Hoành: Trục thân nằm ngang so với miệng chậu, thể hiện sự mạnh mẽ, dẻo dai.
- Dáng Quần Thụ (Đại Lâm Mộc): Nhiều cây (thân) cùng được trồng trong một chậu, tạo nên một khu rừng thu nhỏ.
- Dáng Long Châu Phụng, Tam Đa (3 thân), Song Thụ (2 thân): Các dáng thế mang ý nghĩa phong thủy, gia đình, hòa hợp và tài lộc.
- Dáng Lão/Bạt Phong (Gió Lùa): Thân và cành dồn về một phía, mô phỏng cây chống chọi với gió bão khắc nghiệt, thường thấy ở các loại như cây phi lao bonsai.
Tiêu Chuẩn và Ý Nghĩa Của Cây Bonsai Đẹp
Bonsai không chỉ là cây cảnh mà còn là tác phẩm nghệ thuật có hồn, mang ý nghĩa sâu sắc mà người nghệ nhân muốn truyền đạt.
1. Ý Nghĩa Cây Kiểng Bonsai
Nghệ thuật Bonsai giúp người chơi rèn luyện tính kiên trì và nhẫn nại. Quá trình chăm sóc và uốn nắn một cây có thể kéo dài hàng chục năm, dạy cho con người bài học về sự mất kiên nhẫn thường dẫn đến thất bại.
Tùy theo loại cây và dáng thế mà Bonsai mang hàm ý phong thủy khác nhau. Ví dụ, cây Kim Quýt Bonsai mini thường mang ý nghĩa tài lộc, sung túc. Nếu được tạo thế Quần Tụ Tam Sơn, ý nghĩa về tài lộc dồi dào và gia đình quây quần càng được nhấn mạnh.
2. Tiêu Chuẩn Đánh Giá Bonsai Đẹp (Tứ Đức)
Theo nghệ thuật cây bonsai Nhật Bản, một tác phẩm hoàn mỹ phải đạt được 4 yếu tố cơ bản (Tứ Đức): Cổ – Kỳ – Mỹ – Văn.
Bonsai đẹp cần đạt tiêu chuẩn 4 yếu tố Cổ, Kỳ, Mỹ, Văn
- Cổ: Cổ thụ, lâu năm. Cây nguyệt quế bonsai hay các loại bonsai khác càng có tuổi đời cao càng có giá trị.
- Kỳ: Hàm ý chỉ sự kỳ công, kỳ lạ, độc đáo, không giống bất kỳ cây nào khác.
- Mỹ: Vẻ đẹp tổng thể, thu hút ngay từ cái nhìn đầu tiên, là vẻ đẹp duy nhất.
- Văn: Dụng ý của người tạo ra tác phẩm, triết lý mà nghệ nhân gửi gắm vào chậu cây bonsai.
Kỹ Thuật Cơ Bản Để Tự Làm và Chăm Sóc Bonsai
Việc tự mình tạo ra một tác phẩm Bonsai đòi hỏi người chơi phải có kiến thức và sự tâm huyết. Nếu như thú chơi cây thủy sinh không cần co2 tương đối đơn giản, thì Bonsai lại đòi hỏi sự tỉ mỉ ở mức độ cao.
Nghệ nhân tạo dáng cho cây bonsai là một quá trình làm việc tâm huyết
1. Các Dụng Cụ Cần Thiết
Để có thể tạo nên cây bonsai đẹp từ cây xanh, bạn cần chuẩn bị các dụng cụ chuyên nghiệp như:
- Dây kẽm hoặc dây đồng chuyên dụng để uốn.
- Bộ dụng cụ cắt tỉa, bao gồm kéo, kìm cắt, kìm bấm cành.
- Chậu trồng Bonsai (thường là chậu cạn, có tính thẩm mỹ cao).
- Đất trồng và phân bón chuyên biệt.
2. Kỹ thuật Cắt Tỉa Cây Bonsai
Nguyên tắc vàng khi cắt tỉa Bonsai là: Nhánh to ở dưới, nhánh nhỏ ở trên và nhánh phải phân bố theo hình xoắn ốc quanh thân để tạo dáng tự nhiên và đẹp mắt.
- Loại bỏ: Cắt bỏ các cành xoắn, cuộn không tự nhiên, cành che thân và cành mọc quá dày không thể uốn.
- Lưu ý: Không nên cắt cùng lúc quá nhiều, vì sẽ làm cây mất sức. Cần chăm bón kỹ lưỡng hơn ở giai đoạn sau cắt tỉa.
3. Kỹ thuật Tạo Dáng và Uốn Cây Bonsai
Đây là bước quan trọng nhất để tạo nên linh hồn của tác phẩm. Công cụ chính là dây kẽm hoặc dây đồng.
- Quy trình: Uốn từ thân trước, sau đó đến cành lớn, và cuối cùng là cành nhỏ. Luôn thực hiện uốn từ gốc lên ngọn cây.
- Kỹ thuật quấn dây: Quấn dây với độ căng vừa phải, tạo điểm cố định trước khi tiến hành uốn cong để tránh làm tổn thương vỏ cây.
4. Kỹ thuật Làm Liền Sẹo Mặt Cắt
Đối với những vết cắt lớn, việc làm liền sẹo là không thể thiếu để đảm bảo vẻ đẹp hoàn mỹ và tính thẩm mỹ của cây. Có thể dùng keo liền sẹo chuyên dụng hoặc tự chế keo bằng các nguyên liệu truyền thống như mật ong, lưu huỳnh và đất mịn.
Các Dáng Cây Bonsai Phổ Biến (Minh họa)
Trong số các dáng cây, dáng Huyền là thế cơ bản, dễ nhận biết và được nhiều người yêu thích.
Cây bonsai dáng Huyền, một thế cơ bản và phổ biến
- Cây Bonsai Dáng Huyền (Dáng Bay): Thế cơ bản, cành thấp ở mép chậu hoặc thấp hơn, như cây mọc vươn ra từ vách đá.
- Cây Bonsai Dáng Trực Lắc: Thân thẳng nhưng có sự uốn lượn nhịp nhàng.
- Cây Bonsai Dáng Siêu (Dáng Xiên): Thân cây nằm xiên về một bên trái hoặc phải.
- Cây Bonsai Dáng Hoành: Trục thân nằm ngang, gần song song với mặt đất.
Các Loại Cây Bonsai Phổ Biến Nhất Hiện Nay
Việc lựa chọn loại cây phù hợp là bước đầu tiên để tạo ra một tác phẩm Bonsai thành công.
1. Cây Lộc Vừng Bonsai
Cây Lộc Vừng bonsai, một loại cây cảnh mang ý nghĩa tài lộc
Lộc Vừng nằm trong bộ tứ Sanh – Sung – Tùng – Lộc, mang ý nghĩa phong thủy rất lớn. “Lộc” là tài lộc, “Vừng” là nhỏ nhưng số lượng nhiều. Cây không chỉ đẹp về dáng thế mà còn ấn tượng với chùm hoa buông dài, tượng trưng cho sự thịnh vượng bền lâu.
2. Cây Sanh Bonsai
Cây Sanh có sức sống mãnh liệt, bộ rễ và tán lá phát triển mạnh mẽ. Đây là loại cây phổ biến để tạo cả dạng cây bonsai để bàn và dạng cổ thụ sân vườn, mang ý nghĩa giúp gia chủ phát tài phát lộc.
3. Cây Phong Lá Đỏ Bonsai
Loại cây này có nguồn gốc từ xứ sở Hoa Anh Đào, thu hút bởi sự chuyển màu rực rỡ của lá (từ xanh sang cam, đỏ, tím rực vào mùa thu). Dù có dáng khá đơn giản, nhưng Phong Lá Đỏ luôn tạo được sức hút mạnh mẽ.
4. Cây Sung Bonsai
Cây Sung là biểu tượng cho sự sung túc và viên mãn, là loại cây không thể thiếu trong mâm ngũ quả ngày Tết. Thân cây dẻo, gỗ mềm nên rất dễ uốn nắn và tạo dáng, thường được chọn để tạo cây bonsai mini trưng bày.
Những Điều Cần Lưu Ý Khi Chơi Cây Bonsai
1. Cần Phải Hiểu Rõ Về Cây Xanh Bonsai
Để tạo dáng thế cho bất kỳ loại cây nào (như Hải Châu, Linh Sam…), người chơi cần phải hiểu rõ đặc tính sinh trưởng, nhu cầu ánh sáng, nước và đất của từng loại. Điều này đảm bảo cây khỏe mạnh và dáng thế tạo ra là bền vững.
Cần có kiến thức chuyên môn để chăm sóc cây cảnh bonsai
2. Xác Định Mục Đích Khi Mua Cây Bonsai
- Bonsai Phong Thủy: Giúp cân bằng vượng khí, xua đuổi khí xấu. Cần chọn cây hợp với mệnh và tuổi của gia chủ.
- Quà Tặng: Một món quà bonsai nghệ thuật là gợi ý tuyệt vời để tạo ấn tượng tốt, đặc biệt với sếp hoặc đối tác kinh doanh.
- Thú Vui Tinh Thần: Tạo vườn Bonsai tiểu cảnh là xu hướng của giới yêu thích sự tĩnh lặng, mang lại niềm vui lớn về mặt tinh thần.
3. Không Gian Đặt Mẫu Cây Bonsai Đẹp
Lựa chọn cây bonsai cần phù hợp với vị trí đặt:
- Phòng Khách/Làm Việc: Nên chọn kiểu bonsai mini, để bàn như cây nguyệt quế bonsai hoặc các loại cây có hình dáng nhỏ gọn.
- Sân Vườn/Ngoại Cảnh: Nên chọn cây cỡ lớn như cây mai xanh bonsai hoặc cây bonsai có hoa (Hoa Giấy, Lộc Vừng) để tạo màu sắc và điểm nhấn cho không gian.
Cách Trồng và Chăm Sóc Cây Bonsai Để Duy Trì Dáng Đẹp
Cần chăm sóc thường xuyên để cây bonsai luôn khỏe và đẹp
- Cung Cấp Dinh Dưỡng: Do được trồng trong chậu nhỏ, Bonsai cần được bón phân thường xuyên hơn để đảm bảo lá và hoa luôn xanh mướt, dáng thế khỏe mạnh. Liều lượng và tần suất bón phụ thuộc vào từng loại cây.
- Duy Trì Dáng Thế: Người chơi cần thường xuyên cắt tỉa các cành thừa mới phát triển để duy trì hình dáng ban đầu đã được tạo. Kỹ thuật uốn cây bonsai phải được thực hiện định kỳ để điều chỉnh hướng mọc của cành, giúp cây không phá vỡ thế đã định.
Địa Chỉ Mua Bán Cây Bonsai Uy Tín
Dù bạn chọn mua một tác phẩm cây bonsai mini tphcm đã hoàn thiện hay tìm nơi bán cây phôi bonsai để tự mình chăm sóc, việc tìm kiếm một địa chỉ uy tín là vô cùng quan trọng. Một đơn vị cung cấp cây bonsai chất lượng sẽ đảm bảo cây luôn khỏe mạnh, đồng thời cung cấp sự hỗ trợ và hướng dẫn kỹ thuật chuyên nghiệp.
Tìm địa chỉ uy tín để mua bán cây bonsai chất lượng
Cây Bonsai hiện là một trong những thú vui thịnh hành nhất, mang lại niềm vui tinh thần, làm đẹp cho cuộc sống và giúp tạo thêm may mắn, tài lộc. Nếu cần tư vấn thêm thông tin về cây cảnh bonsai hoặc các loại tiểu cảnh khác, hãy truy cập vào Caycanhhanoi.vn để được hỗ trợ tốt nhất.